Zona, herpes zoster virüsü nedeniyle ortaya çıkan ağrılı ve kabarcıklı bir cilt enfeksiyonudur. Bu virüs, suçiçeği hastalığını da tetikleyen aynı virüstür. Kişi çocukken suçiçeği geçirdiği takdirde, virüs belirli bir zaman sonra uykuda halde kalmaktadır ve daha sonra bağışıklık sistemi zayıfladığında yeniden ortaya çıkmaktadır. Zona hastalığının ana nedeni bu virüsün yeniden harekete geçmesidir. Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde daha sık görülmektedir.
Zona Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Zona, varicella-zoster virüsünün neden olduğu bir hastalıktır. Bu virüs, öncelikle çocuklarda suçiçeği adı verilen bir hastalıktan sorumludur. Ancak, virüs insan vücudunda uyku halinde kalabilir ve ileri yaşta veya bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde yeniden aktive olabilir. Bunun sonucunda, vücutta kabarcıklar ve deride ağrılı döküntüler oluşur. Zona belirtileri arasında ciltte yanma, kaşıntı ve ağrı duyma gibi şikayetler yer alır. Hastalar, genellikle ilk olarak ağrının olduğu bölgede kırmızımsı kabarcıkların çıktığını fark ederler. Zona, insanlar yaşlandıkça daha sık görülür ve bağışıklık sistemi zayıflayan kişilerde daha şiddetli semptomlara neden olabilir.
Zona Nedenleri Nelerdir?
Zona hastalığının nedeni varicella-zoster virüsüdür. Bu virüs, çocukluk çağındaki suçiçeği enfeksiyonundan sonra sinir hücrelerinde kalabilir ve daha sonra stres, zarar görmüş bağışıklık sistemi veya yaşlanma gibi bir nedenle aktive olabilir. Bunun sonucunda, vücudunuzdaki sinirlerde ve cildin üzerinde ağrılı kabarcıklar oluşur. Bu nedenle, stres, kanser veya organ nakilleri gibi nedenlerle bağışıklık sisteminizi zayıflatabilecek herhangi bir durum, zona riskini artırır. Zona hastalığının diğer nedenleri arasında yaşlılık, hormonal değişiklikler ve çeşitli ilaçlar yer alır.
Varicella-Zoster Virüsü Nedir?
Varicella-zoster virüsü, genellikle çocukluğun erken döneminde maruz kalınan suçiçeği virüsünden kaynaklanır. Vücuda girer ve sinir hücrelerinde kalıcı olarak saklanır.
Zona hastalığı, vücut direncinin düştüğü durumlarda tekrar aktif hale gelebilir. Vücudun savunma sistemleri, virüsü kontrol altında tutarken, immün sistemi baskılandığında yeniden çoğalmaya başlar.
Zona, genellikle belirli bir sinir yolu boyunca yayılan acı verici bir döküntüdür. Virüs, sinirler boyunca ilerlerken, sinirlerin üzerindeki doku ve yapıları tahrip eder ve şiddetli ağrıya neden olur.
Bu nedenle, zona hastalığı, zamanında tedavi edilmediği takdirde kalıcı sinir hasarına neden olabilir. Varicella-zoster virüsünün bu şekilde sinir hücrelerine yerleşmesi, zona hastalığında önemli bir rol oynar.
Zona Risk Faktörleri
Zona hastalığı, genellikle 50 yaşın üzerindeki kişilerde daha sık görülen bir hastalıktır. Ancak bazı faktörler, zona hastalığına yakalanma riskini arttırabilir. Bunlar arasında:
- Bağışıklık sistemi zayıflığı: Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, zona hastalığına daha yatkındır.
- Yaş: Zona hastalığı, yaş ilerledikçe riski artan bir hastalıktır.
- Stres: Yoğun stres ve endişe, zona hastalığına yakalanma riskini arttırabilir.
- Cinsiyet: Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür.
- Hastalıklar: Kronik hastalıklar ve kanser gibi hastalıklar, zona hastalığına yakalanma riskini arttırabilir.
- Organ nakli: Organ nakli yapılan kişiler, bağışıklık sistemleri baskılandığı için zona hastalığına yakalanma riski daha yüksektir.
Bu faktörlere dikkat ederek, zona hastalığından korunmak için önlem alınabilir.
Zona Tedavisi
Zona hastalığı için tedavi yöntemleri, çoğunlukla erken tespit ve müdahale ile enfeksiyon kontrol altına alınarak yapılır. Genellikle, enfeksiyonun şiddeti ve kişinin yaşına, sağlık durumuna ve semptomların türüne bağlı olarak tedavi yöntemleri değişir. Acil tedavi için antiviral ilaçlar kullanılır, ve ağrı, kaşıntı ve diğer semptomların hafifletilmesine yardımcı olmak için ağrı kesiciler ve antiseptik kremler reçete edilir. Ayrıca, zona hastalığının tekrar eden saldırılarını önlemeye yardımcı olan antiviral aşılar mevcuttur. Hastalar, semptomların şiddetini azaltmak ve virüsün yayılmasını önlemek için enfeksiyonlu cilde temas eden giysiler, havlular ve diğer nesneleri yıkamalıdır.
Zona Ağrısı Nasıl Hafifletilir?
Zona ağrısı oldukça şiddetli ve rahatsız edici bir ağrı tipidir. Ağrıyı hafifletmek için bazı yöntemler uygulanabilir:
- İlaç tedavisi: Doktorunuzun tavsiye ettiği ağrı kesiciler ve antiviral ilaçlar kullanılabilir.
- Sıcak veya soğuk kompres uygulaması: Sıcak kompres, ağrıyı hafifletirken soğuk kompres de kaşıntı ve yanma hissini azaltabilir.
- Destekleyici uygulamalar: Yoga, meditasyon gibi teknikler stresi azaltarak ağrıyı hafifletebilir.
- Kaliteli uyku: Zona ağrısını hafifletmek için yeterli ve kaliteli bir uyku almak oldukça önemlidir.
- Daha iyi beslenme: Antioksidanlar açısından zengin besinler tüketmek, bağışıklık sistemini güçlendirerek tedavide etkili olabilir.
Bunların yanı sıra doktorunuzun tavsiye edeceği diğer yöntemler de ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak bu aşamada yapılacak en doğru şey, doktorunuzun önerilerine uymaktır.
Zona Nasıl Önlenir?
Zona hastalığından korunmak için bazı önlemler almak gereklidir. Öncelikle, vücudun bağışıklık sistemi güçlü tutulmalıdır.
Bunun için sağlıklı bir yaşam tarzı benimsenmelidir. Dengeli beslenme ve düzenli egzersiz, bağışıklık sistemini güçlendirmek için önemlidir.
Stresli durumlardan kaçınmak veya stresle başa çıkmayı öğrenmek de çeşitli hastalıklardan korunmak için önemlidir. Zona hastalığının da önlenmesinde etkili bir yöntemdir.
Zona hastalığına yakalanma riski yaşlılıkla birlikte artmaktadır. Bu nedenle, yaşlı kişiler aşı olmayı düşünebilirler. Ayrıca, daha önce geçirilmiş suçiçeği hastalığı da zonaya yakalanma riskini arttıran bir faktör olarak dikkate alınmalıdır.
Zonadan korunmak için hijyen kurallarına dikkat etmek, enfeksiyon kapma riskini azaltacaktır. Kişisel hijyen kurallarına uyulmalı, enfeksiyon kapma riski olan kişilerle temasın azaltılması için gerekli önlemler alınmalıdır.
Zona ve Aşı
Zona hastalığı, vücudun bağışıklık sistemi tarafından önceden var olan ve uyku halinde olan varicella-zoster virüsünün yeniden uyarılması sonucunda ortaya çıkan bir viral enfeksiyondur. Zona hastalığı aşısı, varicella-zoster virüsünün neden olduğu çiçek hastalığı olan kişilerde oluşabilecek nöral enfeksiyonları engellemek için yapılmaktadır.
Aşı olan kişilerde, zonaya bağlı ağrı, yanma, kaşıntı gibi semptomların şiddeti azalmaktadır. Ayrıca, aşının etkinliği yaşla birlikte azalsa da, zona tekrarlama riskini de önemli ölçüde azaltmaktadır.
Bu nedenle, 50 yaş ve üstü kişilerde, zona hastalığından korunmak için aşı önerilmektedir. Ancak, hamileler, bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler ve zonaya sahip kişiler aşıyı yaptırmamalıdır.
Zona aşısı, bir defalık uygulanan bir aşıdır ve genellikle aşı sonrası hafif yan etkiler görülebilir. Ancak, ciddi yan etkiler çok nadir görülmektedir.
Zona Aşısı Kimler İçin Önerilir?
Zona aşısı özellikle 50 yaş üstü bireylere önerilir. Çünkü yaş ilerledikçe, bağışıklık sistemi zayıflar ve zona hastalığına yakalanma riski artar. Ayrıca kronik hastalıkları olanlar, kanser tedavisi görenler, organ nakli geçirmiş kişiler ve HIV gibi bağışıklık sistemini zayıflatan bir hastalığı olanlar da aşıyı yaptırmaları önerilir. Hamileler, aşıya karşı alerjisi olanlar ve ciddi bir hastalığı olanlar aşının önerilmediği kişiler arasındadır. Ayrıca, daha önce zona hastalığı geçirmiş olan kişiler bile aşı yaptırabilirler, çünkü zaman içinde bağışıklık sistemi zayıflar ve yeniden enfeksiyon riski artar.
